II Rok - ??? - Doktryny (Anarchizm - streszczenie!)

Administrator

Anarchizm, (z greckiego anarchís – bezrząd, brak rządu), doktryna i ruch społeczno-polityczny powstały w XIX w. jako opozycja kapitalizmu i ideologii marksistowsko-leninowskiej (marksizm, leninizm).

Twórcami anarchizmu byli: J. Proudhon, M. Bakunin i P. Kropotkin. Anarchiści za najwyższą wartość uznawali wolność każdej jednostki, której warunkiem jest zniesienie władzy państwa, kapitału i religii. Państwo jako instytucja wyklucza wolność i równość, dlatego trzeba eliminować jego struktury i wpływy. Społeczeństwo anarchistyczne miało być bezpaństwową, wolną od wyzysku formą kooperacji, opartą na zasadach moralnych, rozumie i harmonijnych stosunkach międzyludzkich.

W przeciwieństwie do marksizmu-leninizmu anarchizm odrzucał ideologię dyktatury proletariatu i powszechną rewolucję. Uznawał, że jedyną formą walki z kapitalizmem i państwem jest terror indywidualny. Ofiarami zamachów anarchistów padło wielu polityków, np. francuski prezydent M.F. Carnot, król włoski Humbert I, prezydent Stanów Zjednoczonych W. McKinley.

Anarchizm posiadał cztery nurty:

1) anarchizm indywidualistyczny – jego podstawy teoretyczne sformułowali M. Stirner (1806–1856) i P. Proudhon – negował wszelką władzę państwową, funkcjonowanie instytucji społecznych i prawa, miał na celu stworzenie sprawiedliwego ustroju, opartego na drobnej własności prywatnej i bezpieniężnym zakupie towarów (proponowano bony wymiany);

2) anarchizm kolektywistyczny – głównym twórcą był Bakunin – odrzucał państwo jako aparat zbrodniczy, postulował masową, terrorystyczną rewolucję anarchistyczną skierowaną przeciwko władzy państwowej oraz ludziom sprawującym ważne funkcje w państwie. Zwycięstwo miało doprowadzić do całkowitego zniesienia własności prywatnej;

3) anarchizm komunistyczny (anarchokomunizm) – twórcą był Kropotkin – uważał, że rewolucja to spontaniczny, bezkrwawy i długi proces przekonywania ludzi do idei anarchistycznej, w efekcie miała stworzyć społeczeństwo oparte na absolutnej wolności jednostek połączonych zasadą komunizmu ekonomicznego, tj. związku wolnych stowarzyszeń, w których wspólną własnością byłyby środki produkcji i konsumpcji;

4) anarchizm syndykalistyczny (anarchosyndykalizm lub syndykalizm) – twórcami byli G. Sorel, E. Leone, A. Labriola – instytucje państwowe miały zostać zastąpione przez związki zawodowe, a na ich bazie powstałoby społeczeństwo bezklasowe.

KROPOTKIN:
- Uważał, że aparat państwa tłumi te zachowania i że ludzie najpełniej będą się realizować w społeczeństwie bezpaństwowym. Poglądy te określał mianem anarchizmu naukowego, streścił je też w znanym aforyzmie: Anarchia matką porządku.
- Kropotkin uważał się za bezpośredniego kontynuatora myśli Karola Darwina, jego poglądy ewolucyjne były jednak odmienne od poglądów większości ówczesnych darwinistów.
- Kropotkin uważał, że zachowania altruistyczne występują w przyrodzie równie często, co zachowania egoistyczne (tzw. prawo dżungli). Altruizmu tego nie wyprowadzał jako jakiejś idealistycznej wartości, lecz z czysto logicznej optymalizacji zysków i strat.

BAKUNIN:
- Bakunin był konsekwentny jedynie w odrzucaniu relacji rządzący / rządzeni pod każdą postacią - poczynając od Boga poprzez państwo aż do relacji interpersonalnych
- Odrzucał także uprzywilejowanie jednej klasy społecznej nad inną - czy to w sensie klas ekonomicznych, czy np. kobieta-mężczyzna.

PROUDHON:
- Atakował państwo, kościół oraz system kapitalistyczny.
- Postulował zmiany społeczne za pomocą reform, nie poprzez rewolucję.
- Zwalczał własność, którą utożsamiał z kradzieżą.
- Podjął próbę stworzenia banku o zerowym oprocentowaniu.

Ad.1
Anarchoindywidualizm jest odłamem anarchizmu. W przeciwieństwie do innych odłamów anarchoindywidualizm nie jest propozycją systemu społecznego, ani ekonomicznego, ale koncepcją filozoficzną. Podstawowym założeniem jest to, że każda jednostka jest (czy raczej ma szanse być) Jedynym. Istotą będącą ponad (wolną od) zarówno świata materii, jak i ducha. Jedyny nie podlega żadnym prawom i normom, poza tymi jakie sam wybiera. Jeżeli decyduje się np. na poświęcenie, pomoc innym itp. robi to de facto dla własnej egoistycznej satysfakcji.

Ad.2
Anarchokolektywizm zakładał likwidację własności środków produkcji i przekazanie ich wspólnotom, kolektywom produkcyjnym. Ukoronowaniem tej wizji była idea zastąpienia państw i narodów przez luźne federacje komun z formą sytemu przedstawicielskiego, lecz pozbawione elementów władzy wykonawczej. Komuna pomyślana była w tym systemie jako podstawowa jednostka organizacji politycznej porewolucyjnego społeczeństwa, organizująca wszystkich członków i samowystarczalna w swoich funkcjach ustawodawczych, sądowniczych i policyjnych. Transport i komunikacja tj. poczta, koleje, żegluga miały podlegać regionom, zaś kompetencje federacji ogólnoświatowej sprowadzałyby się do ogólnej koordynacji działań oraz podejmowania przedsięwzięć naukowych lub gospodarczych o skali globalnej. De Paepe nie wykluczał jednak ewentualności "odgórnej" rewolucji, która by doprowadziła do przejęcia władzy przez proletariat i ustanowienia tymczasowej "kolektywnej dyktatury". To miało by pociągnąć za sobą uspołecznienie lub nawet upaństwowienie usług oraz środków produkcji. Koncepcja ta spotkała się z krytyką anarchistów hiszpańskich, szwajcarskich, a także części delegacji belgijskiej. Uznano ją za próbę przemycenia "socjalizmu państwowego", dopatrywano się autorytarnych niebezpieczeństw nawet w formie zarządzania na poziomie komun i federacji.

Ad.3
Anarchokomunizm zakłada, że po obaleniu władzy ludzie powinni połączyć się w komunistyczne wspólnoty, kooperujące ze sobą na zasadach federacji, równocześnie nie pozbawiając jednostki wolności absolutnej. Piotr Kropotkin późniejszy czołowy ideolog ruchu, postrzegał świat zorganizowany federacyjnie na zasadzie dobrowolnego zrzeszania się i współpracy. Uważał on, iż potrzeby ludzkie zbiegają się z potrzebami społeczeństwa. Obserwując - jak twierdził - świat ożywiony, doszedł do wniosku, iż "współzawodnictwo jest zawsze szkodliwe dla gatunku, zaś pomoc wzajemna stanowi najniezawodniejszy środek zapewnienia każdemu największego bezpieczeństwa [...], najpewniejszą gwarancję postępu, zarówno fizycznego, jak umysłowego i moralnego". Anarchokomuniści odrzucali pokojową drogę zdobycia władzy. Stosunek anarchokomunistów do trzech zasadniczych kierunków społeczeństwa kapitalistycznego:

1) Produkcja: Przemysł krajowy to produkt kilku generacji robotników i połączonych różnych gałęzi przemysłu. Środki produkcji muszą należeć do wszystkich robotników, do całej klasy robotników. Każdy, kto bierze udział w produkcji otrzyma to co potrzebuje. Nowy system zastąpi biurokrację i wprowadzi w życie zasadę współpracy i solidarności.
Pierwszymi krokami na drodze do libertariańskiego komunizmu będą więc:
a) praca zespolona,
b) środki produkcji należące do wszystkich,
c) równe prawa dla robotników we wszystkich pracach,
d) produkcja kierunkowa.

2) Konsumpcja: Zaspokajanie potrzeb będzie zapewnione przez rezerwy dóbr konsumpcyjnych, a gdy ich będzie brakować, wprowadzona będzie zasada największej potrzeby, a więc zaspokojenie potrzeb dzieci, inwalidów, rodzin pracujących. Trudniejsze będzie tworzenie podstaw konsumpcji. Na początku rewolucji gospodarstwa rolne nie zapewnią w całości produkcji żywnościowej. Chłopi mają żywność, miasto nie, dlatego między miastem a wsią muszą istnieć ścisłe więzy.

3) Ziemia: Kwestie agrarne rozwiązaliby pracujący chłopi, niewykorzystujący pracy innych, dokonując redystrybucji ziemi na wsi, w celu jej eksploatacji na zasadach komunistycznych. Ziemia uprawiana przez pokolenia, jest produktem wspólnego wysiłku, należy do wszystkich.
Ziemia nie będzie kupowana, sprzedawana, czy zastawiana, nie będzie służyła jako środek do wyzysku cudzej pracy. Ziemia jest wspólnym środkiem pracy, więc ostatecznie zniknie prywatna własność i prywatne zawłaszczanie wartości dodatkowej i to zarówno w rolnictwie, jak i przemyśle. Współpracując z chłopami, indywidualnie i zbiorowo, robotnicy przemysłowi, rozumiejąc potrzeby wsi, muszą zaopatrzyć wieś w przedmioty powszechnego użytku, narzędzia i maszyny do uprawy roli.

To nie wszystko, ale tak mniej więcej zarysowo opracowane :]